Conflixers
Welbevinden

Maak werk van een sterk welbevindenbeleid

Wil je werk maken van een sterk welbevindenbeleid op jouw school? En ben je hiervoor op zoek naar inspiratie en praktische tips? We’ve got your back!

In 2024 vind je hier iedere maand een nieuw aandachtspunt rond een goed welbevindenbeleid voor bij jou op school terug. We verzamelen goede praktijkvoorbeelden en bruikbare tools waar je zelf mee aan de slag kan. Zo bouw je, samen met ons, een heel jaar lang vlot mee aan een eigen beleid op maat van jouw school!

Wil je niets missen? Schrijf je dan in op onze nieuwsbrief, waarin we ook een heel jaar lang aandacht zullen hebben voor het welbevindenbeleid op jouw school!

Welbevinden in oktober - Discretie en vertrouwen

Scholieren hebben graag duidelijkheid over welke informatie vertrouwelijk blijft of wat wordt doorgegeven aan ouders of andere leerkrachten. Uit onze Grote Scholierenbevraging blijkt dat 34% van de 11.103 bevraagde scholieren geen vertrouwen heeft dat de leerlingenbegeleiding hun privacy respecteert. Scholieren weten niet altijd dat CLB-medewerkers gebonden zijn door een beroepsgeheim, dat leerkrachten de plicht hebben om bepaalde informatie door te spelen aan bijvoorbeeld de directie of leerlingenbegeleiding. 

Ook het leerlingvolgsysteem en leerlingendossier roepen bij veel scholieren vragen op. Scholieren willen dat niet alles onmiddellijk gedocumenteerd wordt in het leerlingvolgsysteem. Geef leerlingen meer info over wat het verschil is tussen een beroepsgeheim en discretieplicht. Maak hen ook duidelijk wie zich hieraan moet houden.

Laat je inspireren

  • In het PISO Tienen zijn de leerlingen welkom op de open klassenraad. Dit betekent dat de leerling waarover in de klassenraad wordt gesproken, ook effectief aanwezig mag zijn tijdens de klassenraad. Dit zorgt voor transparantie.
  • In het schoolreglement van KOGEKA staat heel duidelijk vermeld waar je als leerling met een hulpvraag terecht kan en wat het verschil is tussen discretieplicht en beroepsgeheim. Dit schept duidelijkheid voor de leerlingen.
  • Leerlingen van het Sint-Barbaracollege vinden op de website van hun school alle info over het CLB terug: wanneer en hoe je deze kunt contacteren, maar ook welke gegevens ze precies bijhouden en hoe je je dossier kan inkijken en/of laten aanpassen.

Handige tools rond ‘een duidelijk anti-pestbeleid’

Welbevinden in september - Een duidelijk anti-pestbeleid

Pesten blijft een groot probleem op scholen, dat blijkt uit onze Grote Scholierenbevraging. Zo’n 1 op de 5 scholieren (21%) werd al meerdere keren gepest op school door een leerling. Bij scholieren in het BuSO en in de derde graad finaliteit arbeidsmarkt/BSO liggen deze cijfers opvallend hoger. Zo’n 40% van de bevraagde scholieren uit het BuSO geeft aan dat ze al meer dan 1 keer gepest werden door een leerling op hun school. Bij de bevraagde scholieren in de derde graad finaliteit arbeidsmarkt/BSO is dat 35%.

Scholieren willen meer dan een jaarlijkse actie met vier stippen op je hand. Ze hekelen het gebrek aan actie van een school en pleiten voor een daadkrachtige aanpak. Scholieren verwachten een duidelijke visie en regelmatige, preventieve communicatie over pesten. Zo’n antipestbeleid moet passen binnen een breder welbevindenbeleid. Het is voor scholieren belangrijk te weten dat pestgedrag niet zonder gevolgen is.

Laat je inspireren

  • De SWITCH’ers (peer support - leerlingen) en het STIPP-team (Sterk in Pest Preventie - leerkrachten) van het Heilig Drievuldigheidscollege in Leuven wonnen de ‘Pesten, dat kan niet’-prijs 2024. Leerlingen en ouders die pesten melden via een knop op Smartschool weten hoe deze melding wordt opgevolgd.
  • In het CLWA Het Leercentrum in Merksem worden leerlingen bij àlles betrokken… Ook bij het opstellen van een antipestbeleid. 

Handige tools rond ‘een duidelijk anti-pestbeleid’

  • Wij Pestvrij is onze gratis toolkit, gebaseerd op de 10 bouwstenen van Kies Kleur tegen Pesten. De toolkit neemt jullie bij de hand bij het opstellen van een sterk antipestbeleid. De tool kwam tot stand in samenwerking met het Vlaams Netwerk Kies Kleur Tegen Pesten. Er zijn ook varianten voor jeugdbewegingen en voor sportclubs!
  • Alles over Pesten bundelt bestaande, betrouwbare informatie over het thema pesten. Het biedt hulp aan kinderen/jongeren, leerkrachten, begeleiders, ouders en iedereen die omgaat met kinderen en jongeren.
  • De partners van het overlegplatform ‘Welbevinden en preventie van pesten op school’ ontwikkelde een antipestslang. Die schetst op een dynamische manier de verschillende stappen voor een gedragen antipestbeleid op school.

Welbevinden in augustus - zorg dat iedereen zich thuis voelt op school

Een positief en verbindend schoolklimaat is een voorwaarde om echt leren mogelijk te maken, en zal bovendien ook spijbelen tegengaan. “Maak van school een tweede thuis”, vertelde een scholier. Iedere leerling moet zichzelf kunnen zijn op school. Respect voor elkaar is daarbij essentieel. Geen enkele vorm van anders zijn is een reden voor vooroordelen of uitsluiting. Erover praten en leren hoort hier bij.

Laat je inspireren!

  • De peters en meters van Richtpunt Campus Eeklo vangen de eerstejaars mee op tijdens de eerste schooldag. Ze organiseren samen met de leerkrachten een kennismakingsspel waarbij de eerstejaars hun meters en peters én het schoolgebouw leren kennen.
  • Maandelijks organiseert het peer supportteam van het Sint-Barbaracollege van Gent een Bankcontact. Leerlingen en leerkrachten ontmoeten elkaar rond de banken op de speelplaats voor spelletjes en gespreksstarters…
  • In het GO! Atheneum Berchem liet de leerlingenraad tijdens de Dag tegen Racisme een spandoek signeren waarmee ze hun strijd tegen racisme duidelijk maken. Meer dan 200 leerlingen ‘tekenden’ dit signaal met een handafdruk. De spandoek werd vervolgens ook op een zichtbare plaats op school opgehangen. 
  • De leerlingen van 5 Grafimedia van het Viso Mariakerke Gent werkten een bewustwordingscampagne rond grensoverschrijdend gedrag uit. Hun visuele boodschap ‘respect kent geen grenzen’ op de speelplaats laat zien dat grensoverschrijdend gedrag niet getolereerd wordt en dat het belangrijk is om respectvol met elkaar om te gaan.

Handige tools rond ‘zorg dat iedereen zich thuisvoelt op school’

  • In de inspiratiegids ‘Gouden Basis’ vind je concrete tips en suggesties om een goede start te maken vanaf september. Ontdek hoe in te zetten op het vormen van een warme groep om pesten zoveel mogelijk te voorkomen.
  • Leg tijdens de eerste 4 tot 6 Gouden Weken een stevige basis voor een jaar met een gouden randje. Pimento helpt je met de Gouden Weken Gesprekskaarten intensief in te zetten op het creëren van een veilige groep met minder conflicten en pestproblemen.
  • Klasse ontwierp een tool om beter in te spelen op de specifieke onderwijsbehoeften van elk kind. Laat leerlingen een handleiding van zichzelf schrijven.
  • De stad Mechelen organiseerde in 2021 een studiedag rond je thuisvoelen op school. Interessante inzichten en linken vind je hier.

Wordt er toch gepest in je klas? Check de wegwijzer van allesoverpesten.be

Welbevinden in juli - aandacht voor deconnectie

Werkdruk schaadt leerlingen én leerkrachten: tijd om te ontkoppelen!

In de Scholierenstem geeft 45% van de scholieren aan (eerder) niet te slagen in het hoofd vrij te maken na schooltijd. Diezelfde vraag naar deconnectie lezen we ook in het onderzoek van KU Leuven en Odisee Hogeschool in samenwerking met ACOD Onderwijs, bij 3.700 leerkrachten (2001). Meer dan 70% van de leerkrachten geeft aan ontevreden te zijn over de werkdruk en 1 op de 3 loopt risico op een burn-out.

Sinds 1 september 2023 moet het thema ‘deconnectie ‘ als bijlage aan het arbeidsreglement worden toegevoegd. Deconnectie wil de rust- en verlofperiode van alle personeelsleden garanderen.

In sommige scholen werd ook reeds nagedacht hoe ze dit ook voor leerlingen kunnen garanderen. In het Lyceum van Genk werd via een suggestiewall input gevraagd van leerlingen, leerkrachten en ouders. Dit resulteerde in een visueel Smartschool-Charter.

Zelf werk maken van het recht op deconnectie op jouw school? (maar dan na de vakantie, hé!)

Bron: Wikimedia

Welbevinden in juni - aandacht voor de leerling als persoon

Leerlingen zijn meer dan vaten die moeten worden gevuld met kennis. Ze verwachten ook inleving in hun leefwereld en aandacht voor wie ze zijn als persoon. Een ongedwongen (klas)gesprek in een sfeer van wederzijds vertrouwen en respect kan soms hét verschil maken.

Laat je inspireren!

  • Leerlingen én ouders uitnodigen op de klassenraad? Tien jaar geleden waagde het GO! Erasmusatheneum Deinze de sprong.  De open communicatie zorgt voor meer respect tussen leraren en leerlingen. Ze spreken positiever over elkaar en dat versterkt de onderlinge band. In Klasse legt de school  je graag de spelregels uit. 
  • OKAN Piso en OKAN Via organiseerden de expo ‘New Beginnings’. De leerlingen tonen met woord en beeld hoe het was om hun thuis achter te laten en een nieuw leven op te bouwen in Tienen.
  • Dichter en auteur Mustafa Kör werkte 7 vriidagmiddagen lang met de 13 jongens van 5  Electro-Mechanica (EM) en Industriële Wetenschappen (IW) van het Technisch Heilig-Hartinstituut in Tessenderlo aan ‘Poëziejongens’. Het hielp de leerlingen hun potentieel te ontdekken en meer zelfvertrouwen te krijgen.
  • In het GO! atheneum Denderleeuw kunnen de leerlingen ook in het weekend op hun school terecht om er te studeren. Twee leerkrachten staan er de leerlingen bij om vragen te beantwoorden, én een vrijwilliger zorgt er voor koffiekoeken, een broodjesmaal, fruit én zelfs een ijsje!

Handige tools rond ‘aandacht voor de leerling als persoon’

  • Hou een vinger aan de pols door je les te starten met een snelle check-in. De Aanstokerij heeft heel wat methodieken die je hierbij kunnen helpen.
  • Klasse ontwikkelde een klik en print om de talenten van je leerlingen in kaart te brengen.
  • Verplaats je eens letterlijk in elkaars schoenen. Organiseer met de leerlingenraad een ‘dress like each other-day'. Zie elkaar door de ogen van de ander. Wedden dat je veel gespreksstof hebt in je les? 
  • 1 op 5 jongeren is een jonge mantelzorger. Daarom ontwikkelde het Vlaams Expertisecentrum Mantelzorg een educatief spel om dit thema bespreekbaar te maken en kun je een gratis traject aanvragen om van jouw school een mantelzorgvriendelijke school te maken.
  • Vlaams Instituut Gezond Leven zet alle tips tegen examenstress even op een rijtje.

Mei: minder stress op school

Meer dan 9 op de 10 scholieren (95%) ervaart stress door school, blijkt uit de Scholierenstem. Slechts 4% van de scholieren ervaart helemaal geen stress door school. Zo’n 1 op de 4 scholieren (26%) ervaart heel veel stress door school. Dat school zorgt voor een beetje stress is normaal, maar veel stress heeft negatieve gevolgen op het welzijn en op de schoolprestaties van scholieren.

Het is tijd om werk te maken van een goede school/life-balance. Evaluatiemomenten zorgen voor de meeste stress op school, maar ook huiswerk en spreekbeurten veroorzaken veel stress. Scholieren vinden het belangrijk om, in samenspraak met hen, afspraken te maken over toetsen, taken en vrije vakantiedagen.

Laat je inspireren!

  • In het Sint-Michielsinstituut van Keerbergen is, naast een boekenclub en een game room, ook plaats voor ‘Het Nest’. Een plek voor leerlingen om stil te vallen, een plek om er te nestelen.
  • Meer scholen gebruiken mindfulness tijdens de lessen om stress en angst bij leerlingen te verminderen. In het Xaveriuscollege in Borgerhout is mindfulness zelfs een keuzevak geworden voor de derde graad van het secundair.
  • De leerlingenraad van Barnum in Roeselare krijgt als eerste de examenroosters te zien. Zo kunnen ze feedback geven alvorens de examenroosters definitief worden meegedeeld. 
  • Op de Spectrumschool In Deurne krijgen de leerlingen in de arbeidsmarktfinaliteit geen punten, maar “groene bollen”, gelinkt aan de leerdoelen per vak. Een groene bol betekent dat je de doelstelling behaald hebt. 
  • Een werkgroep van het Sint-Augustinusinstituut in Aalst stelde heldere Smartschoolregels op voor leerlingen én leerkrachten. Dit zorgde voor meer rust na school en in het weekend. 

Handige tools rond ‘minder stress op school’

  • Klasse verzamelde 9 eenvoudige tools om de stress van je leerlingen in de klas naar beneden te krijgen. 
  • Met deze 10 tips van Tumult help je stress in je klas te voorkomen. 
  • Ook op KlasCement vind je leermiddelen die het thema ‘stress’ behandelen.
  • Leerlingen inspraak geven in hun evaluatie? Hen meer eigenaar laten zijn van hun leerproces? Ook dat kan stressverlagend werken. We geven je hiervoor enkele concrete tools mee. 
  • Ontdek de Breaks van MOEV, de Happy Snacks of het Wel in je vel-spel van het Vlaams Instituut Gezond Leven vzw en Sweep, een nieuw initiatief van het Vlaams Instituut Gezond Leven vzw, MOEV, Sport Vlaanderen, Departement Zorg en Departement Onderwijs en Vorming.

April - Een eigen rol hebben op school

Scholieren kunnen zelf een belangrijke rol spelen in het welbevindenbeleid. Ze worden graag betrokken bij het gehele schoolgebeuren. Voor 9 op de 10 bevraagde scholieren is het belangrijk tot zelfs heel belangrijk om inspraak te hebben op hun school, dat zien we in ‘De Scholierenstem’ . Zeker in het beleid rond hun welbevinden hebben leerlingen graag inspraak. Ze kunnen niet alleen nuttige informatie en signalen aanleveren, maar ook actief mee nadenken over het beleid. Verder spelen ze ook een rol in het mee uitvoeren en evalueren van dit beleid.

Laat je inspireren!

  • Voor de leerlingenraad van het KA Berchem is er niets nog taboe! Ze ontwierpen lespakketten voor leerkrachten rond 6 thema's: identiteit, menstruatiearmoede, mentaal welzijn, interlevensbeschouwelijke dialoog en 'mijn wens, mijn grens' (over relaties). Een hele week lang staat alles op hun school in het teken van deze taboes!'
  • In de eerste graad van VIA Tienen werd, onder leiding van de leerlingenraad van de bovenbouw, het spel Welbevindinges gespeeld. Op deze manier krijgt de school input van hun leerlingen over het welbevindenbeleid, komt ze te weten welke obstakels de leerlingen zien, welke hulpbronnen ze kennen en gebruiken en met welke goede ideeën ze zitten rond welbevinden op school!
  • Op PIVA Antwerpen stelde een groepje leerlingen vast dat het moeilijk is om naar een leerkracht te gaan met een probleem, vooral als het om pesten gaat. Ze wilden hier iets aan doen. Met Conflixers (peer support) proberen ze van hun school een betere plek te maken te maken, zodat iedereen zich er goed voelt en pesten minder voorkomt. Ze namen zelf het initiatief en gingen in gesprek met enkele leerkrachten en het CLB.

Handige tools rond ‘een eigen rol hebben op school’

  • De Scholierenkoepel  helpt je met het lespakket Welbevindinges alvast op weg. Dit interactieve bordspel geeft leerlingen de kans input voor je welbevindenbeleid te geven, de hulpbronnen die ze reeds kennen aan te tonen, maar ook kansen voor de school bloot te leggen en ideeën te spuien. Als eindproduct krijg je een kansenlijstje (een ‘spiegel’) dat leerlingen zelf opstellen voor jou als leerkracht, de leerlingenbegeleiding, het CLB, de leerlingenraad of de directie. Geweldig om verder mee aan de slag te gaan.
  • Conflixers zijn leerlingen die andere leerlingen ondersteunen. Dat kan in de vorm van meters & peters, vertrouwensleerlingen of leerlingbemiddelaars zijn.

Maart - Laagdrempelige hulp

Uit ons onderzoek ‘De Scholierenstem’ blijkt dat de meerderheid van de scholieren hulp zoekt bij iemand op school die ze vertrouwen. Bijna 4 op de 10 leerlingen zeggen dat ze iemand op school om hulp vragen omdat ze die persoon vertrouwen. Twee andere belangrijke reden om net die ene persoon aan te spreken zijn dat die persoon hen goed begrijpt (27%) en makkelijk bereikbaar is (25%). Ze verwachten van hen een empathische houding en knappen af op te grote relativering en het gevoel beoordeeld te worden.

Informeer leerlingen over wie er op de school een luisterend oor en professionele hulp kan bieden. Scholieren weten vaak niet bij wie ze moeten zijn, waar het CLB is en hoe de begeleiding juist te werk gaat. Scholieren willen duidelijkheid over waar ze terecht kunnen, welke stappen er worden gezet en hoe ze worden geholpen. 

Laat je inspireren!

  • Aan de valven van het Redingenhof in Leuven hangen foto’s van alle personeelsleden omhoog. Ook hun naam en functie staat genoteerd. Een ‘gezicht kunnen plakken op’ maakt de stap voor leerlingen naar de leerlingenbegeleider kleiner. In coronatijden hing er zelf een foto mét en eentje zonder mondmasker.
  • Ook de Conflixers van het Stella Matutina in Wuustwezel zorgden op die manier voor een (nog)  lagere drempel voor hun medeleerlingen. Op hun Instagrampagina vind je de foto’s van deze vertrouwensleerlingen , een omschrijving en leuke weetjes over hen terug. 
  • Op de toiletten van het Jan-Van-Ruusbroeckollege hangen infoposters in de toiletten. Daarop staan alle hulpverleningscentra verzameld mét contactadressen. 
  • Wie geen toegang heeft tot de juiste menstruatieproducten omwille van financiële, culturele of andere redenen, mist mogelijks schooldagen en kan niet deelnemen aan sociale en sportieve activiteiten. Wie wel aanwezig is op school, voelt heel wat stress en zorgen. In Campus Het Spoor Mol hebben leerlingen daarom altijd vrije toegang tot menstruatieproducten. Hiervoor hoeven ze niet langs het secretariaat te gaan.

Handige tools rond ‘laagdrempelige hulp’

  • Op watwat.be kun je aanduiden rond welk thema je hulp wil (bv. school of studeren) en op welke manier je deze wil (bv. chat, bellen, forum…)
  • Ga  aan de slag met peer support op jouw school. Vraag je gratis inspiratieworkshop aan! Twee lesuren lang maken we je wegwijs in de verschillende vormen van Conflixers (meters/peters, vertrouwensleerlingen of leerlingbemiddelaars) en bekijken we welke vorm bij jullie schoolcultuur past.

Februari - Zichzelf kunnen zijn op school

Als Scholierenkoepel streven we steeds naar een inclusieve en diverse schoolomgeving, waar elke scholier de kans krijgt om zichzelf te zijn en hun eigen unieke talenten te ontplooien. Toch geven heel wat van de in ons onderzoek ‘De Scholierenstem’ bevraagde leerlingen (30%) aan momenteel niet zichzelf te kunnen zijn op school. En volgens hetzelfde aantal leerlingen (30%) doet de school onvoldoende om ervoor te zorgen dat iedereen er zichzelf kan zijn. Verder geeft 1 op 4 van de bevraagde leerlingen die zichzelf als LGBTQI+ zien aan zich niet veilig te voelen op school. 1 op 2 leerlingen geeft aan ooit getuige te zijn geweest van racisme, 1 op 5 was zelf het slachtoffer.

Om wel zichzelf te kunnen zijn op school hebben scholieren voornamelijk nood aan onderling respect voor elkaar (71%), een veilige sfeer op school (64%), een hechte klasgroep (63%) en geen al te strenge regels rond kledij (55%).

‘Leerlingen willen zichzelf zijn en op zoek kunnen gaan naar hun identiteit, ook op school. Zichzelf kunnen zijn is voor hen een belangrijke factor in hun welbevinden. Hun identiteit uiten ze vaak met hun kleding en uiterlijk. Dat botst soms met schoolregels. Durf daarover in dialoog gaan.’

Laat je inspireren!

  • In het GO! Atheneum Erasmus De Pinte screenden ze het schoolreglement op genderstereotypen. Kledijvoorschriften die enkel gericht zijn op meisjes of jongens werden eruit gehaald. Ook installeerden ze genderneutrale toiletten.
  • Na een protestactie in zwembandjes en badslippers, kwamen de kledingregels op de agenda van de seminaries burgerschapseducatie in Don Bosco Zwijnaarde. De leerlingen vergeleken hun kledijvoorschriften met die van andere scholen, bekeken foto’s van verschillende situaties, overlegden met elkaar en kwamen uiteindelijk tot 25 wetsvoorstellen. 
  • Op KNMC Merksem gaan ze voor gesprek tussen de geloofsgemeenschappen. Zo organiseerde de leerlingenraad twee iftars waarop ze de bisschop, Monseigneur Bonny, uitnodigden.

Handige tools rond 'jezelf kunnen zijn'

Iftar met Mgr. Bonny op KNMC Merksem

Januari

Scholieren snakken naar meer welbevinden op school. Dat blijkt ook uit onze Grootste Scholierenbevraging Ooit van maart 2023. Bijna de helft (48%) van de 20.130 bevraagde scholieren kiest voor het thema ‘mentaal welzijn van de leerlingen’ als beleidsprioriteit binnen het onderwijs.

Wanneer leerlingen zich goed in hun vel voelen, presteren ze ook beter. Investeren in een sterk welbevindenbeleid en kwaliteitsvol onderwijs gaan dan ook hand in hand. Wanneer dat op een participatieve manier gebeurt is het ook een meer gedragen, kwalitatiever en efficiënter beleid. 

Op basis van gesprekken met en bevragingen bij scholieren, kwam onze visietekst rond welbevindenbeleid tot stand. Scholieren formuleerden 9 aandachtspunten die in een welbevindenbeleid zouden moeten worden geïntegreerd.  Elke maand zoomen we in op één van deze aandachtspunten. We geven je goede praktijkvoorbeelden, concrete materialen en bruikbare tools mee. Hiermee kun je dadelijk aan de slag: 'Wat bestaat er al op jullie school? En welke kansen zie je nog?’ Op het einde van de rit hebben jullie een eigen, sterk, welbevindenbeleid!

Voor wie nú al meer wil...

Ontdek alvast hoe Richtpunt Campus Eeklo, Element Sint-Andries, KOBOS en GO! Geel werken aan de 9 aandachtspunten:

Geschreven door
op