Advies: Hoe scholieren kijken naar de arbeidsmarktfinaliteit

Elke scholier verdient het om trots te zijn op hun studierichting. Helaas wordt het beroepsgericht onderwijs nog vaak onderschat in onze samenleving. 

In dit advies laten we zien hoe scholieren uit de arbeidsmarktfinaliteit naar hun richting kijken. We baseren ons hiervoor op gesprekken die we voerden met scholieren in verschillende klassen. Wat vinden zij (on)aantrekkelijk aan het beroepsgerichte onderwijs? Wat moet er volgens hen gebeuren om dit onderwijs te versterken? 

We staan stil bij acties die de minister en het bredere onderwijsveld nog kunnen nemen. Zo willen we ervoor zorgen dat meer scholieren in de toekomst met goesting kiezen voor een beroepsgerichte opleiding.

‍

Onze beleidsaanbevelingen

Wat we vragen aan de minister en beleidsmakers

• Evalueer de benaming van de finaliteiten sinds de modernisering. Scholieren kennen en gebruiken deze niet. Verander de benaming ‘A- en B-stroom’ en ‘arbeidsmarktfinaliteit’ naar een neutralere naam. Betrek scholieren bij deze denkoefening.
• Zet in op meer structurele samenwerking tussen scholen en bedrijven. Betrek hiervoor partners zoals de Commissie Onderwijs-Arbeidsmarkt van de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR), VDAB, Vlaams Netwerk van Ondernemingen (VOKA), Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV), en andere relevante partners. 

• Ondersteun scholen om meer bedrijfsuitstappen te regelen voor scholieren uit het beroepsgerichte onderwijs doorheen hun hele onderwijsloopbaan. 

• Blijf - zoals aangegeven in de beleidsnota 2024-2029 - inzetten op een verlaging van de schoolkosten voor beroepsgerichte opleidingen.
• Maak een einde aan het watervalsysteem. Herdenk hiervoor het systeem van oriëntatie in het onderwijs. 
  
  • Zorg ervoor dat scholieren een richting kunnen kiezen op basis van hun talenten en wat ze kunnen, niet op basis van wat ze niet kunnen (door een B-attest met clausuleringen). Help scholieren een positieve studiekeuze te maken.
  • Geef scholieren de kans om hun talenten en interesses te ontdekken voor ze keuzes moeten maken die hun toekomst bepalen. Grijp hiervoor terug naar een brede eerste oriënterende graad zoals de modernisering voor ogen had. 
  • Versoepel de toelatingsvoorwaarden om vanuit de arbeidsmarktfinaliteit te zijstromen naar de dubbele finaliteit of doorstroomfinaliteit. Zorg hierbij voor voldoende begeleiding om dit tot een goed einde te brengen.

• Onderzoek of de klassenraad de volledige autonomie kan krijgen om te beslissen of een jaar overdoen in de andere finaliteit al dan niet nodig. 

• Investeer in eerlijke en inclusieve informatie over álle studierichtingen. Maak duidelijk dat elke weg waardevol is. Zo bouwen we samen aan een onderwijs dat iedereen kansen geeft, zonder waterval.

• Zorg ervoor dat het 7de jaar, gericht op de arbeidsmarkt (specialisatiejaar), opnieuw een extra diploma oplevert.
• Zorg ervoor dat voldoende scholen met een arbeidsmarktfinaliteit een 7de jaar, gericht op hoger onderwijs, inrichten voor scholieren die willen verder studeren. Onderzoek - samen  met relevante onderwijspartners (zoals hogescholen, universiteiten, de VLOR, VVS en de Scholierenkoepel) - of hogescholen en universiteiten partner kunnen worden en/of expertise kunnen delen op basis van hun good practices (denk aan schakelprogramma’s).
• Blijf werk maken van een breed en kwalitatief aanbod van graduaatsopleidingen. Deze opleidingen bestaan (nog) niet binnen ieder domein. 

Wat we vragen aan de verschillende onderwijspartners

• Ondersteun scholen om (meer) structureel samen te werken met potentiële latere werkplekken van scholieren.
• Plaats een evaluatie van de modernisering vanuit scholierenperspectief - met het oog op een verandering van de benaming van de ‘B-stroom’ en ‘arbeidsmarktfinaliteit’ -  op de agenda. 
• Ondersteun scholen om negatieve uitspraken over de arbeidsmarktfinaliteit aan te pakken en te bouwen aan een cultuur van gelijkwaardigheid 

• Praat niet over ‘opstromen/zakken’, maar over ‘zijstromen’.

• Werk als ouderkoepels actief mee aan het creëren van een positieve beeldvorming van de arbeidsmarktgerichte onderwijstrajecten bij ouders.

Wat we vragen aan schoolteams

• Organiseer meer bedrijfsuitstappen voor scholieren uit het beroepsgerichte onderwijs doorheen alle schooljaren, niet enkel in de laatste graad. 
• Geef scholieren de optie om zelf een stageplek voor te stellen.
• Maak zo weinig mogelijk onderscheid tussen finaliteiten, bij zaken (zoals uitstappen) die niet richting-gerelateerd zijn.
• Pak negatieve uitspraken over de arbeidsmarktfinaliteit actief aan en bouw aan een cultuur van gelijkwaardigheid.

• Praat niet over ‘opstromen/zakken’, maar over ‘zijstromen’.

• Verhoog de uitdaging in arbeidsmarktgerichte opleidingen. Bied meer uitdagende opdrachten en trajecten aan om ook deze leerlingen maximaal uit te dagen en te motiveren.
• Blijf scholieren kansen geven om hun werk tentoon te stellen tijdens evenementen (bijvoorbeeld een opendeurdag).
• Begeleid scholieren in de laatste graad arbeidsmarktfinaliteit bij het verkennen van alle doorstroomopties die zij hebben na hun zesde jaar. 
• Blijf werk maken van een positieve studieoriëntatie richting het beroepsgerichte onderwijs.

‍

Extra leestip

Scholieren lieten ook hun stem horen in de publicatie van de Koning Boudewijnstichting ‘van negatief imago naar positieve keuze en minder schooluitval in het arbeidsmarktgericht onderwijs’

‍

Bedankt aan al de deelnemers van onze klasgesprekken!

Een dikke merci aan De Toren van Babel (Gent), College Ten Doorn (Eeklo), Don Bosco Groenveld (Leuven), GO! Atheneum Geeraardsbergen, PIVA (Antwerpen), GO! Technisch Athemeum Halle en onze eigen vrijwilligers!

‍